W niemal każdej umowie frankowej klient zobowiązany był złożyć oświadczenie o akceptacji ryzyka związanego z zawarciem takiej umowy. Czasem takie oświadczenie było składane w umowie kredytowej, czasem w osobnym załączniku do umowy. Jak brzmiało? Przykładowo:

„Kredytobiorca oświadcza, iż jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem Kredytu w walucie obcej (ryzyko kursowe), oraz iż w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej został udzielony Kredyt, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty Kredytu w walucie Kredytu jaki kwota w złotych stanowiąca równowartość Raty w walucie, w jakiej został udzielony Kredyt, ulegnie zwiększeniu”

lub np.

„Kredytobiorca oświadcza, że jest mu znane oraz wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i jest świadomy ponoszenia przez siebie tego ryzyka”.

Bank zadbał więc o swoje zabezpieczenie – jak klient ma zaprzeczyć temu, że został poinformowany o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu, jeśli sam to potwierdził swoim podpisem?

Co na to sądy?

Na szczęście zdecydowana większość sądów kieruje się doświadczeniem życiowym i zdaje sobie sprawę w jakich realiach podpisywane są takie oświadczenia:

• zapisy drobnym druczkiem w umowie kredytowej liczącej kilkadziesiąt stron;
• oświadczenie umieszczone w niepozornym załączniku do umowy;
• świadomość kredytobiorcy, że brak podpisania takie oświadczenia uniemożliwi zawarcie umowy;
• brak możliwości realnej negocjacji zapisów itd.

Orzecznictwo sądów na szczęście wypracowało linię orzeczniczą, zgodnie z którą sąd zobowiązany jest zbadać w czasie postępowania (np. przesłuchując kredytobiorców) czy przy podpisywaniu umowy zostali realnie poinformowani o ryzyku oraz czy informacja ze strony banku była wyczerpująca, jednoznaczna i zrozumiała. Z mojego doświadczenia wynika, że w zdecydowanej większości wypadków sądy dochodzą do przekonania, że nie była.

OD STRONY PRAWNEJ – komentarz dla prawników:

Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą to, iż kredytobiorcy podpisali się pod znajdującymi się w umowie kredytu standardowymi formułkami wynikającymi z przedstawionego przez Bank wzorca umownego nie oznacza, że zostali poinformowaniu o ryzyku związanym z zawarciem umowy. Takie oświadczenie odpowiada jedynie formalnemu pouczeniu i nie spełnia kryteriów wynikających zDyrektywy nr 93/13.

TSUE jednoznacznie wypowiedział się, że nie wystarczy poinformować konsumenta o istniejącym ryzyku kursowym poprzez podsunięcie mu do podpisania oświadczenia o świadomości możliwości wzrostu kursu (m.in. wyrok TSUE w sprawie C – 51/17 <sprawa I. Castro> oraz TSUE w wyroku C-186/16 <sprawa R. Andriciuc i in.>). Kwestia pouczenia konsumentów o ryzyku kursowym była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Jak wskazano w wyroku z dnia 27 listopada 2019 roku, sygn. akt II CSK 483/18 „nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca (…) oraz odebranie od powódki oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, że została poinformowana o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjęła do wiadomości i akceptuje to ryzyko (k.316). Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, na nabycie nieruchomości stanowiącej z reguły dorobek życia przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy.”

Jak wskazuje Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 21 października 2019 roku (sygn. akt XXV C 28944/19): „Przeciętny konsument powinien być uważny i ostrożny. W odniesieniu do kredytu w CHF musi to oznaczać wzięcie pod uwagę zjawiska ryzyka kursowego. Nawet rozważny konsument nie jest jednak profesjonalistą, nie posiada on ani wiedzy, ani umiejętności jej profesjonalnego zastosowania. Przy ocenie ryzyka kursowego opiera się na informacji z banku. Dlatego ma właśnie prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie go wprowadzać w błąd (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2015 r. w sprawie V ACa 567/14, Legalis 1285001). Dopiero w razie zignorowania tych informacji konsument może ponosić pełną odpowiedzialność wynikającą z zawartej umowy”.