Czym ryzykowali kredytobiorcy?

Jeśli dobrze zastanowimy się nad tym jakie ryzyko brali na siebie kredytobiorcy (nieświadomie), to może dostrzec potrójne ryzyko – wynikające ze zmiany:

1. stopy odsetkowej,
2. kursu walutowego i
3. spreadu walutowego. 

Takie zabezpieczenia były wprowadzane do umów kredytu chociaż przecież bank zabezpieczały zapisy dot. oprocentowania, które było zmienne. Klienci brali na siebie ryzyko, którego najczęściej nie byli świadomi a o którym – jak można przeczytać w tym wpisie – banki bardzo niechętnie informowały (a właściwie – nie informowały w pełni), wskazując jednocześnie franka szwajcarskiego jako walutę stabilną i wykorzystując niewiedzę konsumentów.  

Ponadto, na etapie zawierania umowy strony zazwyczaj nie umawiały się na dokonywanie operacji wymiany walut. Nie było zatem powodu aby bank różnicował kursy na kursy kupna i kursy sprzedaży. Wprowadzenie tego rodzaju rozwiązań zabezpieczało jedynie interes banku.

Nie tylko takie kwiatki

Gdyby tego było mało, nierzadko w umowach kredytowych można spotkać dodatkowe „kwiatki” takie jak blankietowe (nieuzupełniane przez pracowników banków) zapisy umowy dotyczące wysokości kosztów całkowitych kredytu (RRSO) lub np. zastrzeżenie niezmienności wysokości raty (przy oprocentowaniu zmiennym) nawet gdy stopa referencyjna ulega zmniejszeniu. W takiej sytuacji co do zasady frankowicz powinien płacić mniejszą ratę kredytu, jednak zgodnie z zapisami niektórych umów frankowych, które analizowałam – rata pozostawała niezmieniona, a skróceniu ulegał tylko okres kredytowania. W efekcie konsument pozbawiony zostawał korzyści wynikających z obniżenia stóp procentowych. Oczywiście – gdy stopa rosła, to kredytobiorca nie mógł liczyć na wydłużenie okresu kredytowania, lecz rata kredytu automatycznie szła w górę.

Ryzykiem zmiany stóp procentowych obarczony był w takich sytuacjach tylko klient, zgodnie z umową – banku to ryzyko nie dotyczyło..

OD STRONY PRAWNEJ – komentarz dla prawników:

Zagadnienie to zostało znakomicie podsumowane w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2021 r. (sygn. I ACa 173/21). Sąd podkreślił, że przedstawianie przez instytucję finansową, dysponującą profesjonalną wiedzą ekonomiczną, pozwalającą jej analizować dane spływające z rynku i prognozować zachowania kursów walut, konsumentowi zarabiającemu w miejscowej walucie kredytu denominowanego jako rozwiązania korzystniejszego z uwagi na formalnie niższe koszty (niższe oprocentowanie franka), a jednocześnie zatajenie przed nim, że wzrost kursu zniweczy te korzyści i narazi na ponoszenie kosztów kredytowania znacznie wyższych od tych, którymi bank kusił konsumenta na etapie zawierania umowy, musi być ocenione jako działanie nielojalne wobec konsumenta. Prowadzi ono do ukształtowania praw i obowiązków kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając przy tym rażąco jego interesy.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, działanie wbrew dobrym obyczajom należy rozumieć jako wprowadzenie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron, zaś rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję na jego niekorzyść praw i obowiązków wynikających z umowy (tak m.in. SN w wyrokach z 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12 i z 13 sierpnia 2015 r., I CSK 611/14).